कवी
मानवचंद्र कवितेत मानवाची जिज्ञासा व ज्ञानाच्या ओढीचं वर्णन करतांना 'उबळ, शिंक, वा पाडसपान्हा, थोपवेल का कुणी?' अशी ओळ आली होती. कवितेचे पण अगदी तसेच आहे. कविता कशी घडते हा मला नेहमीच प्रश्न पडतो. कधी जमते, कधी नाही जमत. आधी एका कवितेत म्हटल्याप्रमाणे:
'वाचायला सोपी हो कविता, करायला कठिण
खायला मस्त पुरणपोळी, तिची ही बहिण'
हेच खरे. कितीही सुगरण बिगरण असली तरी, कितीही अनुभवी बिनुभवी असली तरी, पुरणपोळी किंवा बेसनाचा लाडू दरवेळेस हमखास जमेलच असे नाही.
कवितेच्या उत्पत्तीवर, कधी हलके फुलके, कधी गंभीर विवेचन करणा-या कविता ह्या खंडात घेतल्या आहेत. खूप सिरियस बिरियस होऊ नये. कवी असाल तर मनाला लावून बिवून घेऊ नये. Just enjoy!
_____________________
पाल
छगन कवी कर्मठ फार
धर्मठ आणि सोवळे फार
रोज एक कविता झालीच पाहिजे
संध्या रोज केलीच पाहिजे
आंघोळ करून संध्या करतात
आचमनपळीने पाणी सोडतात
तळव्यावर घेऊन फुर्र ओढतात
अम्नम् नम्नम् आवाज करतात
स्वाहा नमाहाचे उच्चार काढतात
ओठ उलतात मिटतात उलतात
नाकपुड्या दोन चाचपून पाहातात
डोळ्यांना पाण्याचे बोट लावतात
डाव्या हाताने उजवा धरतात
उजव्याने डावा कान धरतात
कानपाळीस चिमटे काढतात
डोक्याभोवती चुटक्या मारतात
आपले कान तपासून बघतात
ज्ञानेंद्रियांचा चेकप करून
पाणी ताम्हणात ओतून देतात
बाहेर तुळशीला ते घालून
कवी पुनः घरात येतात
पाटावर पद्मासन घालतात
कागद पेन हाती घेतात
वरती मधोमध श्री लिहितात
सरस्वतिस्तोत्र म्हणतात
भिरभिर भिरभिर भोवताल बघतात
समोर जे काही नजरेस पडेल
त्या गोष्टीवर कविता करतात
आज भिंतीवर पाल दिसली
तीच कवितेचा विषय झाली
सरस्वतीने प्रसन्न होऊन
त्या विषयावर कविता केली
पाल आपण पाळत नाही
नेहमी तिला टाळत असतो
पाळीव नाही, टाळीव प्राणी
आपल्या बोटाएवढा असतो
जमिनीवर तर चालतेच चालते
भिंतीवर ती वरती चढते
छतावर ती उलटी चालते
सर्कससारखी कमाल असते
आपण घाबरून नुसते पाहतो
डोक्यावरती पडेल वाटते
साध्या कल्पनेने सुद्धा
नकळत मग शिसारी येते
पडत बिडत ती काही नाही
दिव्यापाशी दबा धरते
बेसावध चिलटाला पकडून
मिटक्या मारत आत ढकलते
आपण शाकाहारी प्राणी
आपल्याला तर झडती येते
जीवो जीवस्य जीवनम्
आपल्यापुढे घडत असते
जेवण करून बेशरम आता
भिंतीवर 'कार्यक्रम' करते
पेंटिंग केलेल्या भिंतीवर
काहीतरी चिकटवून जाते
आपण आता चिडून जातो
केरसुणी घेऊन खुर्चीवर चढतो
भिंतीवरची पाल चिडवते
आपल्या मनात चुकचुक करते
आपण मनाचा हिय्या करून
केरसुणीने भिंतीवर मारतो
पाल सुद्धा घाबरून जाऊन
उडी आपल्या डोक्यात घेते
तोल जाऊन आपण पडतो
खुर्ची आपल्या वरती घेतो
पाल चुकचुकण्याचा संकेत
आपण त्याचा प्रत्यय घेतो
नुकतीच आंघोळ झाली होती
पालीचा पण विटाळ होतो
आपण पुन्हा आंघोळ करतो
जानवे सुद्धा बदलून टाकतो
पुन्हा एकदा संध्या करतो
कपाळाला गंध लावतो
चोवीस नावे घेता घेता
मनात पालीचा ध्यास असतो
पाल आपण पाळत नाही
ती आपल्याला टळत नाही
दुस-यांदा आंघोळ संध्या
दुसरी कविता करायला घेतो
भिरभिर भिरभिर नजर फिरते
मांजर पाल खातांना दिसते
_____________________
यंत्र
छगन इंजिनिअर झाला
कविता सुद्धा करू लागला
डोके फारच सुपीक त्याचे
नवी कल्पना सुचली त्याला
जाते जाऊन चक्की आली
उखळ गेले, मिक्सी आली
कपडे शिवते मशीन आता
छगन कवितायंत्राचा निर्माता
शब्दकोशात शब्द सारे
कप्प्यामधे ठेवले असतात
त्यांचे पहिले अक्षर पाहून
क्रमवारीने भरले असतात
काच काठ काढ काथ
एकामागे एक येतात
अर्थशोधासाठी हा क्रम
आपले काम सुलभ करतात
कवितेमधे यमक जुळविण्या
महत्त्व आहे शब्दांताचे
ट ला ट, री ला री जुळविणे
महत्त्व नाही हो अर्थाचे
छगनच्या नव्या डिक्शनरीमधे
जुने शब्द नव क्रमात येती
काक, खाक, चाक, ताक
आता 'क' चे साथी असती
नवी डिक्शनरी, नवे यंत्र हे
शब्द टाकता कविता देते
काव्ययंत्र हे कडवे करुनी
क्षणात छापुनी हाती देते
छगनला नसे डोके
अगदी रिकामे खोके
मांजर आणि बोके
धुके झुके फुके मुके
छगन आहे वेडा
मोठा झाला घोडा
त्याला खूप झोडा
कीडा चिडा पीडा रेडा
छगनचे नवे यंत्र
दिवस असो वा रात्र
त्याचे एकच तंत्र
पात्र मात्र चित्र कुत्रं
कविता आता गेली
गढूळ नदी झाली
गळा काढून रडली
थकली भागली हारली वारली
_____________________
बिब्दकोश
छगन बिगनला घेऊन मी
कुठ्ठे जात बीत नाही
त्याची मला काडीचीही
मदत बिदत होत नाही
आईचे हे बोलणे ऐकून
छगनला आयडिया सुचली
डिक्शनरी ची 'बिक्शनरी' सावली
शब्दकोश 'बिब्दकोश', तसली
छगन रोज एक बिविता लिहितो
गर्वाने ती वाचत जातो
स्वतःस आता बिवी म्हणतो
पहिला बिंग्रह छापून घेतो
अशीच त्याची एक बिविता
खूपच बिजली, बिसिद्ध झाली
लहानथोरांच्या ओठावर
आजकाल ती ऐकू आली
बीका बिळ्यात बीते
बिदके बिले बिरेख
बीते बिरूप बीडे
बिल्लू बियात बीक
छगन आता मोठा झाला
बिगन म्हणून बिसिद्ध झाला
नुकताच त्याच्या बिवितासंग्रहाला
बिरकारी बिरस्कार मिळाला
_____________________
गद्य
पद्याला मुलगी झाली
नाव ठेवले कविता
कविताला मुलगी झाली
नाव ठेवले छंदा
छंदाला मुलगी झाली
नाव ठेवले वृत्ता
वृत्ताला मुलगी झाली
नाव ठेवले मुक्ता
मुक्ताला नुकताच मुलगा झाला. बारशाला यायचे हं. नाही म्हणायचे नाही. बरे आहे, भेटू.
_____________________
गद्यपद्य
कविता म्हणजे कदमताल
एकच ठेका, एकच चाल
गद्य धडा (वा गधडा) उलटा
सैरावैरा चाले दिवटा
सूर्य चंद्र तारे हे कविता
सहा ऋतूंची सुंदर कविता
सूर्योदय सूर्यास्त कविता
ओहोटी भरती ही कविता
समुद्रलाटांवरती कविता
चंद्रकलांची सुंदर कविता
ह्रदयस्पंदने, नाडी कविता
टकटक टकटक घड्याळ कविता
झुकझुक झुकझुक गाडी कविता
रिमझिम रिमझिम पाऊस कविता
रातकिड्यांची किरकिर कविता
बेडुकगीते गोड कविता
श्वासोश्वासही एक कविता
'घोर'काव्यही घोर कविता
झोपाळ्यावर झोका कविता
जात्यावरती पीठ कविता
नैसर्गिक जे पडते डोळा
वृत्तबद्ध जे, तेचि कविता
मुक्तछंद हे होतिल जेंव्हा
साहित्याचा विझेल सविता
गद्याबद्दल काय बोलायचे? लहान मोठे वाक्य लिहायचे. कर्ता कर्म क्रियापद ठेवायचे. ठेका जमलाच तर कविता म्हणायचे. नाहीतर निबंध म्हणून छापून द्यायचे. पूर्णविराम मात्र मधून मधून वापरायचे. ओळ संपेपर्यंत लिहायचे. एखाद्या शाळकरी मुलीला पकडायचे. 'धडे वाच गधडे' म्हणायचे. चिडलीच तर गधडेला मधे तोडायचे. 'धडे वाच ग धडे' म्हणायचे. खाऊचे प्रलोभन द्यायचे. नाहीच मानली तर काय ते समजून घ््या़़यचे. निबंधाचे गाठोडे बांधायचे. रद्दीत विकायचे.
_____________________
कविता
आजकाल शाळेमधे
कठिण होमवर्क देतात
मुलांना तर सोडा
आईला त्रास देतात
गणू आला रडत
ङ ङ ञ ञ आय
आईवर कवितेचे
दिले होमवर्क माय
आई म्हणे ये
जरा खाऊन घे
मग आपण खेळू
मग झोपून घे
आज नवा खेळ
खेळू थोडा वेळ
शब्दाला शब्द
जमवायचा मेळ
मी म्हणीन आई
तर तू म्हण बाबा
मी म्हणीन खाऊ
तर तू म्हण डबा
मी म्हणीन दूध
तर तू म्हण दही
मी म्हणीन पुस्तक
तर तू म्हण वही
खेळ झाला सुरू
जमू लागल्या जोड्या
ढग आणि पाऊस
लाडू आणि वड्या
आई म्हणे पाळणा
गणू म्हणे अंगाई
आई म्हणे प्रेम
गणू म्हणे आई
आई म्हणे ऊन
गणू म्हणे सावली
आई म्हणे दया
गणू म्हणे माउली
आई म्हणे वासरू
गणू म्हणे गाय
आई म्हणे क्षमा
गणू म्हणे माय
आई म्हणे कान्हा
गणू म्हणे यशोदा
आई म्हणे लवकुश
गणू म्हणे सीता
आई म्हणे धरणी
गणू म्हणे माता
आई म्हणे कविता
गणू म्हणे 'झाली माझी आता'
सीता लवकुश यशोदा कान्हा ऊन सावली
प्रेम क्षमा कृपा दया आई माउली
गाय वासरू घरणी माता माय
पाळणा अंगाई दूध साय
गणूच्या सुपीक डोक्यात
आईने शब्द पेरले
पहाता पहाता त्यांना
विचाराचे कोंब आले
गणूलाही नकळत
कवितेने रुप घेतले
धरणीच्या करणीने
बीजा वृक्षरुप आले
यशोदेचा बाळ कान्हा
कान्ह्याची यशोदा माय
ऊन सावलीचे नाते
जसे दूध आणि साय
रानी हालतो पाळणा
कोण गातसे अंगाई
दया कृपा प्रेम क्षमा
मूर्तिमंत सीतामाई
लवकुशांची माउली
धरणी जिची हो आई
जगी वासरे तुझीच
तूच माता, गाय होई
दुस-या दिवशी शाळा भरली.
गणूची कविता टीचरला खूप आवडली.
कवितेचा पहिला नंबर आला.
गणू मोठा झाला.
गणू कवी झाला.
_____________________
मागणी
कवीला आजकाल मागणी फार
एका कवीला नोक-या चार
वाणी म्हणे मी नोकरी देईन
जाडाजुडा पगार देईन
समोरच्या वाण्याकडे बसवून
त्याचे गि-हाईक ओढून घेईन
डॅाक्टर म्हणे मी कवीला घेईन
त्याच्या कविता फुकट छापीन
घरोघरी त्या फुकट वाटीन
डोकेदुखीचा इलाज करीन
पोलीस म्हणे मी कवीला घेईन
दंगे होतील तिथे नेईन
त्याच्या कविता सुरू करीन
अश्रुधूराची बचत करीन
मोदी म्हणे मी कवीला घेईन
राहुलबाबाच्या सभेत सोडीन
पळणा-यांना बसेस भरून
आपल्या भाषणास खेचून घेईन
_____________________
उपरपेंडी
जुळवाजुळव झाली होती
सगळी सामग्री सजली होती
कढई गॅसवर ठेवली होती
फोडणी अगदी फुटणार होती
मुसळ कुसळ उसळ मिसळ
जमवाजमव झाली होती
-हाईम व्हायला आतुर शब्द
लेखणी कागदावर उमटणार होती
फडफड फडफड फोडणी फुटली
मेथी जीरे हळद घातली
बारीक कांदा कढईत टाकून
अलस कलस सुरू झाली
पहिली ओळ लिहून झाली
शेवटी नेमकी उसळ ठेवली
दुस-या ओळीत शब्द पेरून
शेवटी अलगद मिसळ आणली
कांदा आता तांबूस झाला
मुहुर्ताची वेळ झाली
परातीतली कणिक आता
सराट्यानी कढईत घातली
दोन ओळी मस्तच जमल्या
चाल सुद्धा छान जमली
कुसळ मुसळ जोडी पुढच्या
दोन ओळीत खपून गेली
खमंग आता वास सुटला
मीठाचा फिरकावा झाला
पाणी टाकून ते आटवता
उपरपेंडीचा जन्म झाला
वात्रट चावट जोडी झाली
'बुटिबोरी'ची जोडी खापरी
कविता आता पूर्ण झाली
ट ला ट, री ला री सारी
सगळी मेहनत वाया गेली
उपरपेंडी खारट झाली
पहिला घास तोंडी जाता
घसादारे बंद झाली
कवितेचे वाचन झाले
सगळ्यांनी नाके मुरडली
प्रतिभेच्या मीठाशिवाय
तुम्ही कविता कां हो केली?
_____________________
कखगघ
काळ्या काळ्या ढगात पाणी किती छान
खा-या खा-या मिठानी चव येते छान
गोरा गोरा बगळा खोटे तप करतो
घळ घळ अश्रू, मगर ढोंग करतो
च् च् च् च् कपडे कुठे गेले
छे छे छे छे मी नाही नेले
जा जा जा जा आळ नको घेऊस
झों झों झों झों वा-यानी ते नेले
टक टक टक टक घड्याळास घाई
ठक ठक ठक ठक दारावर बाई
डिंग डाँग डिंग डाँग बेल वाजली
ढण ढण ढण ढण किती बोलली
तर तर तर आई कुठे चालली?
थांब थांब थांब म्हणते तिला सोनुली
दुड दुड दुड मागे तिच्या धावे ती
धड धड धड छातीत, नको म्हणे ती
पुरे पुरे पुरे आता वाढू नका बरें
फार फार फार झाला आग्रह खरें
बस बस बस आता पोट माझे बघा
भसा भसा भसा मी खाल्ले लाडू सारे
_____________________
ङञणळ
क कळवळीने सांगते
ख उगाच खवळून जाते
ग तिला गप म्हणते
घ आता घाबरून जाते
ङ नुसती ङ ङ रडते
मैत्रिणींच्या वादामधे
ती नेहमी निःशब्द असते
काय तिचे नशिब बघा
ती एकटीच वांझ असते
च चतुर लबाड असतो
छ नेहमी छळ करतो
ज जटिल कुटिल असतो
झ नेहमी झडती घेतो
ञ मुका ञ ञ करतो
चांडाळ चौकडी पासून तो
लोका सावध करू पाहतो
तो बिचारा ङ चा नवरा
तसाच निपुत्रिक असतो
ट टोळके घेऊन निघतो
ठ काठी ठोकत येतो
ड त्यांचे डोके फोडतो
ढ त्यांना ढेर करतो
ण नुसता बघत राहतो
हिंसा त्याला आवडत नाही
हाणामारी रुचत नाही
पण तो एकटा पडतो
त्याची काही सेना नाही
त ततपप करतो
थ भीतीने थरथर कापतो
द ची दातखिळी बसते
ध ची छाती धडधड करते
न त्यांना नकार देते
चारही मुलांमधे तिला
एकही मुलगा पसंत नाही
एकविसाव्या शतकामधली
ती नवी नारी असते
प पक्की पागल असते
फ फारच फटकळ असते
ब ढोंगी बगळा दिसते
भ भटकी भिंगरी वाटते
म मनोमन उदास होतो
चौघींना तो नकार देतो
मनाचा तो निश्चय करतो
मारुतीच्या देवळात जातो
'जय बजरंगबली' म्हणतो
य यावे यावे म्हणतो
र राम राम करतो
ल लक्ष एकवटतो
व वरून वर्षाव करतो
श शत शत प्रणाम करतो
ष षडानन स्तोत्र म्हणतो
स समईत तेल टाकतो
ह हाती हार घेतो
ळ मात्र ओशाळतो
क्ष क्षणात अक्षता आणतो
ज्ञ ज्ञानराजा आता बघा त्यांच्या घरी येतो
ङ ञ ण ळ जवळ येतात
आपले गोत्रज नाही म्हणतात
आपल्या मांडीवरती कधी
बाळ खेळणार नाही म्हणतात
ङ ङ ञ ञ रडत बसतात
डाेळा पाणी आणत असतात
ण ळ त्यांची समजूत काढतात
बाळांनो व्हा शांत म्हणतात
आपण शब्दकोशात नाही
आपल्यापासून शब्द नाही
तरी आपल्याविना बघा
जगामधे भाषा नाही
_____________________
छगन
छगन कविता कर
सरळ सोपी कर
समजेल अशी कर
जोडाक्षरे दूर कर
आधी चारोळी कर
ट ला ट, री ला री कर
भुलोजीवर कर
खिडकीवर कर
जमेल तशी कर
पण कर, कर, कर
ताटाला पाटाशी जोड
आजीला भाजीशी जोड
वरणाला पुरणाशी जोड
पोळी रांगोळीशी जोड
हाताला भाताशी जोड
आईला ताईशी जोड
छान पंगत बसू दे
आबा बाबा जेऊ दे
जे रोज घडत असते
तेच कवितेत येऊ दे
शाळेला वेळेशी जोड
बाईला शाईशी जोड
आोळीला झोळीशी जोड
जन गण हात जोड
फळा काळा जुळू दे
छमछम घमघम मिळू दे
शाळा रोज सुटू दे
पाटी रोज फुटू दे
शिक्षणाची भूक रोज
कवितेने मिटू दे
मतीला गतीशी जोड
उडीला शिडीशी जोड
चढणे पडणे जोडीला
जयाशी भयाशी जोड
ज्ञान अज्ञानाची जोडी
नाश विनाशाशी जोड
छगन आता भीती सोड
छगन पाय वरती ओढ
छगन आता घे भरारी
छगन गगन यांना जोड
_____________________
भुलोजी
भुलोजीला मुलगा झाला
नाव ठेवलं पप्पू
अगदी भुलोजीवर गेला
अगदी तितकाच ढप्पू
पप्पूजीला मुलगा झाला
नाव ठेवलं भुल्या
अगदी बापावरती गेला
अढळ वर्गात पहिल्या
भुलोजीला मुलगा झाला
नाव ठेवलं पप्पू
तितकाच हुशार हाही झाला
जसा याचा बापू
पप्पूजीला मुलगा झाला
नाव ठेवलं भुल्या
पप्पू भुल्या, पप्पू भुल्या
शंभर पिढ्या गेल्या
भुलोजीला मुलगी झाली
नाव ठेवलं पणती
पणती आता मोठी झाली
लाखात तिची गणती
पणतीला हो जुळ्या मुली
दिव्यात दोन वाती
काय त्यांची आभा जगी
काय त्यांची किर्ती!
वातींना हो नाती आता
नातींना हो पणती
पणती वाती, पणती वाती
यांना नसे गणती
अमावस्येची हो रात्र
चंद्रप्रकाशही नसे
तरी रात्री घरोघरी
लख्ख प्रकाश कां दिसे?
पणती वातींच्या पिढ्या
लक्ष लक्ष उतरल्या
ओळीने या दिवाळीला
भुलोजींच्या घरी आल्या
_____________________
बाराखडी
छगन, वर, नभ, बघ
छगन बघ
छगन ढग बघ
छगन वर नभ बघ
आकाश, वारा, आला, पहा
छगन आकाश बघ
छगन वारा आला पहा
छगन ढगावर चाल
छगन आकाशाला हात लाव
पक्षिणी, वीज
छगन वारा पी
ढगाला हात लाव
छगन ढगात जा
ढगातली वीज बघ
छगन आकाशात पक्षिणीला बघ
ऊन, पाऊस, उड, उठ
छगन उठ, सकाळ झाली
छगन पाऊस बघ
छगन ऊन सावली बघ
छगन वारा पिऊन आकाशात पक्षिणीसारखा उड
एक, ऐक, बैल
छगन माझे एक ऐक
छगन आकाश तुझे आहे
बैलासारखी मान हालवणे बरे नाही
छगन ढगावर पाय ठेऊन आकाशाला हात लाव
ओठ, औक्षण, अंबर, अंततः
छगन आता तू मोठा झाला
ऊन, सावली, हवा, वारा, ढग, अंबर, पाऊस, वीज यांचा अंततः धनी झाला
औक्षण करून हातावर दही टाकते
ओठ माझे थरथरतात, पण मी तुला आता उडू देते
बाराखडीची शिडी चढून तुला ढगात जाऊ देते
जोडाक्षरांची तुला कधी गरज पडू नये अशी कामना करते
जा बाळा, पंखात वारा भरून उंच उंच उड
पक्षिणी तुला जमिनीवरूनच दूर जातांना बघते
इथे माझी सीमा संपते
_____________________
छग्गू
छगन थोडा मोठा झाला
मुळाक्षरांच्या पलिकडे गेला
जोडाक्षरे समजू लागला
वाट्टेल तित्थे वाप्रू लाग्ला
तूप वरण भात गेले
भाक्रीचा कुच्करा झाला
त्यात फोड्णीची आम्टी काल्वून
मस्तपैकी जेवू लाग्ला
कावळा चिमणी आता गेले
जंग्लात कोल्हा लांड्गा भांड्ले
घरात लपाछिपी आता नाही
आंग्णात टिक्कर बिल्ला चाले
छगन नाव जुने झाले
वर्गमित्रांना छग्गू आवड्ले
बाळबोध अ अननस जाऊन
क्लिष्ट संस्कृत गृहकृत्य आले
'छगन ढग बघ' कामी आले
दृष्टिक्षेत्र वृद्धिंगत झाले
वारा येऊन ढग गेले
सूर्य चंद्र सप्तर्षी आले
_____________________
इडकीत जाऊ, खिडकीत जाऊ
इडकीत जाऊ, खिडकीत जाऊ
खिडकीत होता बत्ता
भुलोजीला मुलगा झाला
नाव ठेवा दत्ता
वा-यावरती गाणे आले
आनंदीच्या कानी आले
कविता करणे सोपे असते
म्हणे, 'आता मीही कविता करते'
उठत जाऊ, बसत जाऊ
उठता बसता चरत जाऊ
भुलोजीला मुलगी झाली
नाव तिचे दत्ती ठेऊ
आनंदीने कविता केली
कागदावर आईला दिली
कागदाची मग सुरळी झाली
चूल आईने पेटवली
आनंदीबाई हिरमुसली
तळव्याच्या मागे मुसमुसली
पोर आता झोपी गेली
कोणी गोधडी पांघरली?
नव्याने पहाट झाली
कोंबडी पुन्हा आरवली
दिवस गेला, सांज आली
आनंदीने कविता केली
पडलो तरी उठत जाऊ
रडलो तरी हसत जाऊ
भुलोजीला मुलगा होता
नाव नित्य नवं ठेऊ
कवितेची घडी केली
पोरीने आईला दिली
ऊन भाकरीची घडी
आईने पोरीला दिली
पुन्हा भाकरी थापली
चुलीमधे खोल नेली
आईच्या भाजल्या बोटां
कोणी फुंकर मारली?
आनंदी आता झोपली
शब्द जुळवू लागली
उद्याच्या कवितेसाठी
पीठ मळवू लागली
पीठात पाणी, चुरला गोळा
थापली तळहातावर भाकर
भुलोजीला मुलगी झाली
आईसारखी खडीसाखर
आता आई कविता वाचते
आनंदी तिला बिलगते
आई गालाला कुरवाळून
'गुणाचं ग बाळ' म्हणते
कविता असे भाकरी
केवळ पीठाची नाही
निखा-याच्या चटक्याने
चव तिला येत नाही
पीठ मळती तळवे
प्रेमे गोंजारती हात
मायेची बोटे ठेवती
अलगद निखा-यात
चव मायेच्या हाताची
पीठाची, ना निखा-याची
तीच कथा आहे पोरी
शब्दपीठ कवितेची
शब्दांनी ती होत नाही
ट ला ट, री ला री नाही
ऊर फाटून ना येती
शब्दांना त्या अर्थ नाही
कविता नसे बारसे
भुलोजींच्या मुलांचे ग
शब्द जुळवू नको ग
कविता 'करू' नको ग
कवितेला 'होऊ' दे तू
नऊ महिने जाऊ दे
अनुभवाच्या पोटात
आकाराला ती येऊ दे
निर्मळ मनाचे भाव
शब्दांचे पीठ मळता
आपसूक तुझ्या ओठी
शब्द होतील कविता
आनंदीला झोप येना
डोळ्याला डोळा लागेना
आईचे अजोड शब्द
रात्र संपता विरेना
पहाटेचा वारा आला
कोण गुणगुणते हे?
गाणे हे नवेच आहे
नसे हे भुलाबाईचे
'अरे संसार संसार
जसा तवा चुल्हयावर
आधी हाताला चटके
तेंव्हा मिळते भाकर'
आईची चूल पेटली
बाहेरून हाक आली
काकड आरतीची आता
बहिणाबाई वेळ झाली
_____________________
दुपारशेंदरी
बद्धमस्तकी कविता करणे
बद्धकोष्ठ रोगीही जाणे
दोघांचीही अडचण मोठी
जीव गुदमरे, असह्य जीणे
येता येता थांबे कविता
क्षणात निसटुन जाते कविता
बरेचदा ती जन्मा येऊन
जन्मजात मृत वाटे कविता
जोर जबर ना भावे तिजला
वेळापत्रक अमान्य तिजला
पाकक्रियेने बांधिल ऐसी
साधनसाधकसाध्य नच मुला
रोपण शिंपण मान्य ना हिला
बी, जमीन, मग कोंब, ना हिला
मनमर्जीने जन्मा येते
वेळ, काळ, स्थळ स्वतः ठरविते
कर्तरी कर्मणी नाही कविता
अव्याकरणी सारी कविता
दुपारशेंदरीसम ही दुर्मिळ
जंगली, नाजुक, स्वयंनिर्मिता
_____________________
